२१ पत्री व त्यांचे औषधी गुणधर्म - जाती पत्र , केतकी पत्र, अगस्ती पत्र

जाती पत्र (Jasminum officinale forma grandiflorum)

संस्कृत नाव- जाती, सुमना, हृद्यगंधा
मराठी नाव- जाई
हिंदी नाव- चमेली

जाती गुणधर्माने कडु, तुरट , उष्ण व त्रिदोषहर आहे. 

बाह्य उपयोग-
जाती व्रण रोपक, वेदना शामक, कण्डूघ्न , त्वचा रोगावर उपयुक्त आणि वर्ण्य अर्थात complexion enhancer  आहे. 
याचे उटणे लावल्यास त्वचेचा वर्ण सुधारतो. 

मुख रोग (तोंड येणे) व दंतरोगात याची पाने चावतात किंवा काढल्याने गुळण्या करतात.

शिरःशूल, चक्कर येणे, मानसिक दौर्बल्यामध्ये याचे तेलाने शिरोभ्यंग करतात.

खाज येणार्या त्वचा रोगात व इतर ही त्वचा रोगात याच्या पानाचा लेप करतात.

जात्यादि तेल व घृत हे भाजणे ( burns) व इतर जखमांवरील उत्कृष्ठ औषध आहे. हे व्रण शोधन व रोपण करणारे आहे.

मंत्र- ॐ चतुर्भूजाय नमः । जाती पत्रं समर्पयामि ।।

केतकी पत्र (  Pandanus odorotissimus ) 

संस्कृत नाव- केतक, सूचीपुष्प

मराठी नाव- केवडा

हिंदी नाव- केवडा

केवडा कडु, मधुर, तिखट व उष्ण आहे. केवडा त्रिदोषशामक आहे.

जाती प्रमाणे केवडा सुध्दा व्रण रोपक, वेदना शामक, आहे. 
केवडा केसांच्या वाढीसाठी हितकारक, दौर्गंध्यहर, आक्ष॓पहर आहे. 

आभ्यन्तर उपयोग-
केवडा मस्तिष्क दौर्बल्य जनित्त विकाघरामध्ये दिला जातो. 

हृदयाची धडधड (palpitations)  कमी करणारे आहे.

अग्निमांद्य व अजिर्णावर उपयोगी.

याच्या मुळाचा उपयोग प्रमेहामध्ये होतो.

मंत्र- ॐ विनायकाय नमः । केतकी पत्रं समर्पयामि ।।

अगस्ती पत्र (Sesbania grandiflora )

संस्कृत नाव- अगस्त्य 

मराठी नाव- अगस्ता

हिंदी- अगस्त

अगस्त कडु व शीत आहे म्हणून कफ-पित्त शामक आहे.

मुळ व सालीचा लेप संधिवात व गाऊट मध्ये लावल्यास वेदना कमी होतात. 

लहान मुलांना कफ झाल्यास अगस्तीच्या पानाचा रस 4 थेंब व मध चाटवावा. 

याच्या पानाचा रस अर्धशिशी व अपस्मार (आकडी आल्यास) नाकात 2 थेंब टाकतात. 

याचे पिकलेले फळ बुद्धी वर्धक आहे.

मंत्र- ॐ सर्वेश्वराय नमः । अगस्ती पत्रं समर्पयामि ।।